Mimarlık Kentleşmenin Neresinde?
Bursa
Tarih�e ve Co�rafi �zellikler
Yazdırılabilir Sayfa

Bursa 40 derece boylam ve 28-30 derece enlem daireleri aras�nda Marmara Denizi'nin güneydo�usunda yer alan, toplam il nüfusu 2000 y�l� Genel Nüfus Tespit sonuçlar�na göre 2.125.140 ile Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Marmara Bölgesi'nin Güney Marmara bölümünde yer al�r. Kuzeyinde Marmara Denizi ve Yalova, kuzeydo�uda Kocaeli ve Sakarya, do�uda Bilecik, güneyde Kütahya ve bat�da Bal�kesir illeri ile çevrilidir.

Bursa, MÖ y�llardan bu yana bir çok medeniyete ve onlar�n dinlerine be�iklik etmi� ender illerin ba��nda gelir. �lde Müslümanl�k, H�ristiyanl�k ve Musevilik dinlerine ait bir çok eser hala ayaktad�r ve koruma alt�ndad�r.

Bursa ili topraklar�n�n yakla��k %35 ini da�lar kaplamaktad�r. Da�lar genellikle do�u-bat� yönünde uzanan s�rada�lar �eklindedir. Bunlar; Orhangazi'nin bat�s�ndan Gemlik körfezinin bat� ucunda bulunan Bozburun'a do�ru uzanan Samanl� Da�lar�, Gemlik Körfezinin güney yüzünü kaplayan ve Bursa ovas�n� denizden ay�ran Mudanya Da�lar�, �znik gölünün güneyi, ile Bursa ovas�n�n kuzey kesimleri aras�nda yer alan Kat�rl� Da�lar�, Mudanya Da�lar�n�n uzant�s� olan Karada� ve Marmara Bölgesinin en yüksek da�� olan Uluda�'d�r (2.543m). Bursa s�n�rlar� içinde iki önemli göl bulunmaktad�r. Bunlardan biri Marmara Bölgesi'nin en büyük gölü olan �znik Gölü ve bir di�eri de Uluabat Gölü'dür. �lin en önemli akarsuyu Susurluk Çay�'n�n bir kolu olan Nilüfer Çay�’d�r. Uluda�'�n güney yamaçlar�ndan do�an ve gene Uluda�'dan kaynaklanan birçok küçük dere ile beslenen Nilüfer Çay� Bursa Ovas�'n� sular. Bursa ili s�n�rlar� içinde birçok büyük ve verimli ova vard�r. Bunlardan en önemlisi Bursa Ovas�'d�r. Verimli topraklar�yla Yeni�ehir, �negöl, Karacabey, Orhangazi ve �znik ovalar� da bitkisel üretimin yo�unla�t��� yerlerdendir. Bursa ili topraklar�n�n %17'sini ovalar olu�turmaktad�r.

Tarihçe
Ara�t�rmalar sonucunda Bursa ve civar�nda MÖ 4000'li y�llardan itibaren çe�itli yerle�imlerin oldu�u saptanm��t�r. Fakat yöreye ait kesin bilgiler MÖ 700'lere dayanmaktad�r. Homeros bölgeden Mysia olarak söz etmektedir. Günümüzde Bursa yöresinde Mysia yerle�melerini an�msatan iki köy bulunmaktad�r: Misi (Gümü�tepe) ve Misebolu.

Tarihi co�rafyada bölgeye Phrygia da denilmektedir. MÖ 700'lerde Skyth'lerden kaçan Kimmer'lerin Phrygia devletini y�kt�klar� bilinmektedir. Bursa ad�, bu �ehri kuran Bithynia Kral� Prusias'dan gelmektedir. MÖ 7.yy'da bu bölgeye göç eden Bityn'ler buraya Bithynia ad�n� verirler. MÖ 185'te Kartaca'n�n yeti�tirdi�i büyük generallerden Hannibal'in, Kral I. Prusias taraf�ndan Prusias ve Olympus kentinin kurulmas� için örgütlendi�i bilinmektedir. Prusias ad� zamanla Prusa, sonra da Bursa'ya dönü�mü�tür. MÖ 74'te Roma �mparatorlu�u’nun egemenli�ine geçen Bithynia, Roma'dan gönderilen Proconsul'lerce (Eyalet Valisi) yönetilen bir Asya Eyaleti haline gelmi�tir. Bursa MS 385-1326 y�llar� aras�nda ise Bizans dönemini ya�am��t�r. MS 555'lerde bölgede ipek üretimine ba�lanm�� ve do�al s�cak sulu kapl�calar�n üretilmesi ile küçük bir kapl�ca kenti kurulmu�tur.

Prusa (Bursa) 1204-1261 y�llar� aras�nda Nikaia’a (�znik) ba�l�, genelde kale içinde kalm��, fazla büyüyememi�tir. Selçuk �mparatorlu�u'nun zay�flay�p da��lmaya ba�lamas�yla kurulan Anadolu Beylikleri içinde zamanla geli�en Osmanl� Beyli�i çevredeki Tekfur'lar�n arazilerini de alarak güçlenmi�tir. Bursa 1307 y�l�nda Osman Bey taraf�ndan ku�at�lm��, uzun süren ku�atmadan sonra 6 Nisan 1326'da Osman Bey'in o�lu Orhan Bey kenti zaptetmi�tir. 1335 y�l�nda ba�kent Bursa'ya ta��nm�� ve kentte büyük imar hareketleri ya�anm��t�r.

Osmanl�lar Bursa'y� ald�klar�nda kent sadece hisar içinden ibaretken Orhan Gazi �ehri hisar�n d���na ç�kararak Orhan Gazi Külliyesini kurdurtmu�tur. Surlar d���nda mevcut yerle�meye yak�n, hakim noktalarda cami ,hamam, imarethane, darü��ifa, medrese gibi kamu yap�lar� in�a edilerek bu külliyelerin çevrelerinde konut alanlar� yarat�lm�� ve böylece bir yerle�me gelene�i ba�lam��t�r. I. Murad Hüdavendigar zaman�nda (1363) ba�kent Edirne'ye ta��nm��t�r. II. Fatih Mehmed'in �stanbul'u fethetmesinden sonra ise Bursa'n�n faal rolü son bulmu� ve yönetim merkezi niteli�ini kaybetmi�tir.

Tanzimat sonras� dönemde Hüdavendigar Vilayeti merkezli�i yapan Bursa'ya 1900'lü y�llar�n ba��nda Bilecik, Kütahya, Karesi (Bal�kesir), Karahisar (Afyon) sancaklar� ba�l� bulunmaktayd�. Milli mücadele dönemlerinde çe�itli ayaklanmalar�n ya�and��� Bursa, 8 Temmuz 1920'de Yunal�larca i�gal edilmi�; 30 A�ustos sava��ndan sonra Türk birliklerince geri al�nm��t�r.

Kentsel Yap�
Bursa'da Roma ve Bizans Dönemlerinden günümüze ula�abilmi� yap� yoktur. Eski kenti çevreleyen surlar�n ilk olarak Bithynial�larca yap�ld���, Roma, Bizans ve Osmanl� dönemlerinde ise onar�larak kullan�ld��� dü�ünülmektedir. Bursa, Osmanl� �mparatorlu�u’nun ilk 200 y�ll�k döneminde di�er kentlere göre büyük geli�meler göstermi�, birçok mimari yap� ile süslenmi�, devrinin tan�nm�� medreseleri ile bilim aleminin merkezi olmu�, canl� bir ticaret �ehridir. I. Murad zaman�ndan ba�layan Hüdavendigar Külliyesi, I. Beyaz�d'�n yapt�rd��� Y�ld�r�m Külliyesi, I. Mehmed (Çelebi) döneminde ba�lay�p II. Murad zaman�nda tamamlanan Ye�il Külliyesi Bursa'n�n mekansal geli�imini etkileyen ve bugünde ayakta duran büyük komplekslerdir. Cumhuriyet dönemiyle birlikte planlama çal��malar�na ba�lanan �ehirde, 1960'l� y�llardan itibaren sanayinin önemi artm��, kentin nüfus ve kentsel geli�imi h�zl� bir de�i�ime u�ram��t�r. Co�rafi konumu, tar�msal, ticari ve sanayi potansiyelinin yüksek olu�u kentin çekicili�ini her dönem korumas�n� sa�lamaktad�r.

Ekonomi
Bursa, otomotiv, tekstil, makine, g�da sanayi sektörlerinde söz sahibidir. Tarihte ilk havlu üretiminin Bursa'da gerçekle�ti�i söylenir, halen de havlu üretimi ve ihracat� gerçekle�tirilir. �pek üretimi ve b�çakç�l�k geçmi�ten bu yana yayg�n olarak yap�l�r.

1962 y�l�nda kurulan Türkiye'nin ilk organize sanayi bölgesi Bursa Organize Sanayi Bölgesi ile daha sonra olu�an Demirta� Organize Sanayi Bölgesi ve özellikle �zmir ve Ankara yollar�n�n çevresi Bursa'da sanayile�menin yo�un oldu�u yerlerdir.

Turizm
Bursa, tarihteki önemi ile oldu�u kadar, e�siz do�as� ile de dikkati çeken bir kenttir. "Ye�il" rengi adeta bu kentle özde�le�mi�, onun simgesi olmu�tur. Ye�il Bursa'n�n il s�n�rlar� içinde birçok do�al güzellik yer almaktad�r. Bunlar�n ba��nda ise tüm heybetiyle bu kenti saran Uluda� gelir.

Antik dönemde Olympos Misios ad�yla an�lan Uluda�, ola�anüstü do�al yap�s�, flora ve faunas�n�n zenginli�i ile 1961 y�l�nda Milli Park ilan edilmi�tir. Türkiye'nin en önemli k�� sporlar� ve k�� turizmi merkezi olan Uluda�, yaz aylar�nda da kampç�l�k, trekking, ve günü birlik piknik gezileri için vazgeçilmez bir do�a harikas�d�r.

Bursa'n�n, Bizans döneminde bile ünlü olan do�al ayr�cal�klar�ndan birisi de �ifal� kaynak sular� ve bu sulardan rahatça yararlanabilmek için in�a edilmi� kapl�calar�d�r. Bizans zaman�nda yap�lan kapl�calar daha sonradan harap olmu�sa da, ard�ndan in�a edilen Türk hamamlar� Roma plan tipinden oldukça etkilenmi�tir. Bursa'n�n kapl�ca sular�, Bademli Bahçe ve Çekirge bölgelerinden ç�kmaktad�r. Her iki bölgeden ç�kan sular�n kimyasal analizleri farkl� olup, Çekirge sular�na çelikli, Bademli Bahçe sular�na ise kükürtlü sular denilmektedir. Bu sulardan �ifa bulmak amac�yla her y�l düzenli olarak gelen birçok turist vard�r.

Bursa'da ye�il ku�ak kapsam�nda, kente bol oksijen sa�lamak, yeni bir dinlenme ve sa�l�kl� spor alanlar� kazand�rmak amac�yla 1998 y�l�nda "So�anl� Botanik Park�" hizmete aç�lm��t�r. So�anl� Botanik Park�; 400.000m²'lik alan�nda, 150 türden 8000 a�aç, 76 türden 100.000 çal�, 20 türden 50.000 yer örtücü ve 27 türden 6000 gül ile Bursa Ovas�'n� korumakla birlikte, bitkisel ara�t�rma ve bilimsel çal��malara aç�k bir parkt�r.

Kaynaklar
T.C. Bursa Valili�i : http://www.bursa.gov.tr
Bursa Büyük�ehir Belediyesi : http://www.bursa-bld.gov.tr
T.C. Kültür ve Turizm Bakanl��� : www.kulturturizm.gov.tr
Vikipedi, Özgür Ansiklopedi : tr.wikipedia.org




 

Proje Sponsoru Proje Organizasyonu Copyright© 2006 - Arkitera Mimarlık Merkezi