�zmir ili, Anadolu Yar�madas�'n�n bat�s�nda, Ege k�y�lar�m�z�n tam ortas�nda yer al�r. Türkiye'nin nüfusça 3. büyük ilidir. Kuzeyden Bal�kesir, do�udan Manisa, güneyden Ayd�n illeri ile çevrilmi�tir.

�l topraklar�, 37° 45' ve 39° 15' kuzey enlemleri ile 26° 15' ve 28° 20' do�u boylamlar� aras�nda kal�r. �lin kuzey-güney do�rultusundaki uzunlu�u yakla��k olarak 200km, do�u-bat� do�rultusundaki geni�li�i ise 180km'dir. Yüzölçümü 12.012km² dir.

�zmir'in kuzeyinde 1.250 metreyi a�an Madra Da�lar� yükselir. Madra Da�lar�'n�n güneyinde Bak�rçay Ovas� ve Yunt Da�lar� yer almaktad�r. Bunlar, Sultan ve Dumanl� Da�lar� ile birle�erek Gediz Irma��'n�n yerle�ti�i vadiyi yarat�r. Irma��n, Ege Denizi'ne kar��t��� yerde olu�turdu�u, Menemen Ovas� ve Gediz Deltas� ad� verilen düzlük, ülkenin en verimli alanlar�ndan. Gediz Vadisi'nin güneyinde Yamanlar ve Manisa Da�lar� yer al�r. Yamanlar Da�� (1.075m) üzerindeki kraterde biriken sular, Karagöl ad� verilen krater gölünü olu�turmu�.

�zmir Körfezi'nin do�usunda Bornova ve Kemalpa�a Ovalar� ile Kemalpa�a (Nif) Da�lar� (1.500m) bulunur. Ovan�n güneyindeki Boz Da�lar�’n�n bir ucu Çatalkaya diye an�l�r. Karaburun Yar�madas�'nda ise, en yükse�i 1.212m'ye ula�an Akda� bulunur. Boz Da�lar'�n güneyinde Küçük Menderes Ovas� uzan�r. Kentin güney s�n�r� üzerinde uzanan Ayd�n S�rada�lar�'n�n en yüksek noktas�, 1.646m yüksekli�indeki Cevizli Da��’d�r.

�zmir ili içinde Ege Bölgesi'nin önemli akarsular�ndan olan Gediz Nehri'nin a�a�� ç���r� ile Küçük Menderes Nehri bulunur. Girintili ve ç�k�nt�l� k�y� band� do�al olarak say�s�z güzellikte koy ve plajlar�n olu�umu ile sonuçlan�r.

�zmir'de Akdeniz ikliminin K�y� Ege alt tipi görülür. Yani, yazlar� Akdeniz k�y� �eridiyle ayn� s�cakl�kta ve kurak, k��lar� �l�k ve Bat� Akdeniz'den daha az ya���l�d�r. Kar ya���� çok ender görülür. Ancak, ili çevreleyen da�larda k�� aylar�nda kar örtüsü gözlemlenir.

Akdeniz iklim bölgesinde yeti�en geni�, sert ve i�ne yaprakl�, sürekli ye�il kalan, kurakl��a dayan�kl� a�aç ve çal�lar, yayg�n do�al bitki örtüsünü olu�turur.

Tarihçe
�zmir’in bir yerle�im alan� olarak ortaya ç�kt��� dönemlerden ba�layarak, farkl� isimlerle an�lm�� oldu�una dair ileri sürülen görü�ler bulunmaktad�r. Ancak k�sa sürelerle de olsa, kullan�ld��� san�lan bu isimlerin hiç birisi, Smyrna ad� gibi sürekli ve kal�c� olamam��t�r. Zaten bugün �zmir olarak kulland���m�z isim de, Smyrna kelimesinin dönü�mü� biçimidir. Smyrna kelimesinin daha erken biçimlerinin Samorna veya Smurna oldu�u da iddia edilmektedir. Ancak kesin olarak izlenebilen geli�im, Smyrna biçimiyle ilgilidir. Smyrna ismi, kentin uzun tarihi boyunca varl���n� sürdürmü� ve Türkler taraf�ndan fethedildikten sonra �zmir �eklinde söylenmeye ba�lanm��t�r. Bundan dolay� Smyrna/�zmir ad�n�n Ana Tanr�ça Kayna��/Gölcü�ü veya en az�ndan Ana Tanr�ça/Kutsal Ana anlamlar�yla ilgili oldu�u dü�ünülmektedir.

Eski �zmir kenti, körfezin kuzeydo�usunda yer alan bir yar�madac�k üzerine kurulmu�tur. Günümüzde Bayrakl� yak�n�nda “Tepekule” ad�n� ta��yan eski �zmir höyü�ünde, ilk yerle�im MÖ 3. binden ba�lar. Önceleri ufak bir yerle�me olan deniz kenar�ndaki bu höyük, MÖ 2. binde ilk çekirdek etraf�nda biraz daha büyüyüp geli�mi�tir. MÖ 2. bin yerle�mesinin Hititlerle ili�kili oldu�u kaz�lardan anla��lmaktad�r.

MÖ 10. yüzy�lda, Bayrakl�’n�n kerpiç duvarl� ve düz daml� evleriyle, bugünkü Orta Anadolu köylerinden fark� yoktur. MÖ 600’de Lydia, MÖ 5. ve 4. yüzy�llarda Pers egemenli�inde olan �ehir, MÖ 334’de Büyük �skender taraf�ndan al�nm��, bu tarihlerden sonra Kadifekale’nin yer ald��� da��n eteklerinde geli�meye ve büyük bir �ehir durumuna gelmeye ba�lam��t�r. Roma �mparatorlu�u döneminde, MS 178 y�l�ndaki yer sars�nt�s�nda büyük hasar gören �ehir, yeniden kurulmu� ve onar�lm��t�r. Bu dönemde büyük bir ticaret merkezi haline gelmi�tir. Bizans �mparatorlu�u zaman�nda H�ristiyanl���n yay�ld��� dönemde ve sonras�nda önemli bir piskoposluk merkezi olmu�, MS 5. ve 6. yüzy�llarda da geli�me göstermi�, ancak 7. yüzy�ldaki Arap ak�nlar�ndan sonraki y�llarda eski önemini kaybetmi�tir.

1320 y�l�nda Ayd�no�lu Gazi Umur taraf�ndan al�nan �ehir, 1402-1415 y�llar� aras�nda Ayd�no�ullar� Beyli�i’nin ba�kenti olmu� ve 1415 y�l�nda I. Mehmet Çelebi taraf�ndan Osmanl� topraklar�na kat�lm��t�r.

XIX. yüzy�la girilmesiyle, �zmir ve Bat� Anadolu'nun tarihsel serüveninde çok önemli dönü�ümler ya�anmaya ba�lanm��t�r. �ngiltere ile Osmanl� Devleti aras�nda, 1838 y�l�nda Balta Liman� Ticaret Antla�mas� olarak bilinen, serbest ticaret anla�mas� imzalanm��t�r. 1838 anla�mas� ile �ngiltere'nin elde etti�i ayr�cal�klar� daha sonra Fransa, ba�ta olmak üzere, di�er Avrupa ülkeleri de elde etmi�ti. 1838 ticaret anla�mas�ndaki gümrük indirimleri, Osmanl� yönetiminin ticaret üzerindeki denetiminin azalmas� ve konsolosluk mahkemelerinin yarg� alan�n�n geni�lemesi, yabanc� tüccarlar�n �zmir'e ak�n etmesine neden oldu.

1856 y�l�nda yabanc�lara mülk edinme hakk�n�n verilmesi ise, önemli miktarda yabanc� nüfusun �zmir'e akmas�na neden oldu. 1847-1880 y�llar� aras�nda �zmir'deki yabanc� nüfusun önemli bir art�� gösterdi�ine tan�k olmaktay�z. 1847'de 15.000 ki�i olan yabanc� nüfus, 1880'de 50.000 ki�iye ula�m��t�.

�zmir ve Bat� Anadolu'da ticari kapasitenin büyümesiyle, finansal örgütlenmeler de ortaya ç�kmaya ba�lam��t�r. Nitekim bir grup tüccar taraf�ndan 1843 y�l�nda Commercial Bank Of �zmir kurulmu�tur. Bunu 1860 y�l�nda Credit Lyonnais'in �zmir �ubesini açmas� izler ve ard�ndan da 1863'de Osmanl� Bankas� �zmir'de �ube açar.

Yabanc�lar �zmir'e gelirken beraberlerinde sermaye, ileti�im ve nakil araçlar�, yat�r�m planlar� hatta Afrika'dan köle bile getirerek, bölgeyi kolonile�tirmeye çal��t�lar. Ancak yabanc�lar bu arzular�na ra�men, �zmir'den pek içeriye giremediler. �ç bölgeyle olan ili�kilerini yerel arac�larla sürdürmek zorunda kald�lar.

Ticaretteki geli�melere paralel olarak, 1850'li y�llar� takiben �zmir'e büyük bir sermaye ak�m� olmu�tu. Ticari güvence kazanan kapital sahibi ki�iler, ticari faaliyetlerini �zmir'den yürütmeye ba�layarak, d�� dünya ile haberle�menin kolay sa�land���, deniz nakliye �irketlerinin bulundu�u bir bölge olan Pasaport civar�na yerle�ir olmu�lard�. 1850 y�l�nda �zmir'de 20 de�i�ik ülkenin tüccarlar� büyük ticaret evleri kurmu�lar ve bu ülkelerin 17 tanesi �ehirde konsolosluk açm��lard�. �zmir, Bat�l� devletlerle olan ticari hacmine paralel olarak büyük bir geli�im ve dönü�üm içine girmi�tir. 1850'li y�llardan itibaren h�z kazanan bu de�i�im, I. Dünya Sava��'n�n ba�lad��� 1914 y�l�na kadar aral�ks�z devam etmi�tir.

I. Dünya Sava��'n�n yitirilmesi, �zmir ve Ege için bir sonun ba�lang�c� olmu�tur. 15 May�s 1919'da ba�ta �zmir olmak üzere, tüm Ege Bölgesi Yunan i�gali alt�na girmi� ve bölgede yeni bir yap�lanma ba�lam��t�r. I. Dünya Sava��'n�n galip devletleri, i�galle, Osmanl� Devleti'ne Sevr Antla�mas�'n� imzalatmay� hedefliyorlard�. Sevr Antla�mas�, ba�ta �zmir olmak üzere, Ege Bölgesi'nin Yunanistan'a ba�lanmas�n� öngörüyordu. �zmir'in i�galiyle birlikte, Ege'de i�galci Yunanl�lara kar�� Türk ulusal direni� hareketi ba�lar. �zmir'de Gazeteci Hasan Tahsin taraf�ndan at�lan ilk kur�un Ulusal Kurtulu� Sava��m�z�n ba�lang�c�n� simgeler.

�zmir'in i�gali ve bu i�galden kurtulu�un Türkiye'nin siyasi tarihi aç�s�ndan çok önemli sonuçlar� olmu�tur. �zmir'in kurtulu�uyla birlikte; monar�ik, teokratik ve çokuluslu bir imparatorluktan, ulusal, laik ve ça�da� bir Cumhuriyet'e geçi�in kap�lar� ard�na kadar aç�lm��t�r.

9 Eylül 1922'de Türk Ordusu'nun �zmir'e girmesi ile Yunan i�gali sona erer. Ancak, �zmir 13 Eylül sabah� tarihinin en büyük felaketlerinden birini ya�ar. Basmane semtinde ba�layan yang�n, 2.600.000 metrekarelik bir alanda 20.000'den fazla ev ve i�yerini yok eder. �zmir, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulu�u sonras� adeta yeniden do�ar ve yap�lan�r.

Kentsel Yap�
MÖ 3000 y�llar�na kadar inen tarihi ile �zmir, bilinmeye ve tan�nmaya de�er bir kenttir. Bir yerle�me olarak ortaya ç�kt��� zamandan, �Ö. 800’lü y�llara gelindi�inde �zmir, kent kriterleri ta��yan bir yerle�me olarak bugünkü Bayrakl�’da, ad�n� verdi�i körfezin karaya ula�t��� noktada kendini göstermeye ba�lam��t�. �lkça� Ege dünyas�n�n en erken �zgara planl�, yani sokaklar�n bir-birini dik kesti�i, düzgün geometrik planl� kentlerinden birisi olarak tan�nm��t�.

Eski �zmir tap�naklar�, deniz ticaretine elveri�li ortam haz�rlayan liman�, savunma tesisleri ve yönetsel özellikleriyle bir kent devletiydi. Sald�r�lara maruz kald�, kentsel özelliklerini yitirdi tekrar köy haline geldi, ancak yeniden canlanmay� ba�ard�.

Bu kez eski yerinden farkl� ama uzak olmayan bir yerde, Kadife kale’nin bulundu�u tepenin yamaçlar�nda tekrar kuruldu. Çe�itli uygarl�klar� tan�d�, Roma dünyas�n�n seçkin kentlerinden birisi olarak an�ld�. Bizans �mparatorlu�u’nun dinsel merkezlerinden birisi ve onun ba�kenti seviyesinde kabul edilen ayr�cal�klarla donat�ld�. Nihayet Türk Beylikleri döneminden sonra, dönemin dünya devleti Osmanl� �mparatorlu�u’nun bir k�y� kenti haline geldi. Küçük bir kasaba iken dönemin ko�ullar� ve bulundu�u yerin sa�lad��� olanaklar sonucu, Akdeniz dünyas�n�n en önemli liman kentleri aras�na kat�ld�. XVII. yüzy�l ba�lar�ndan itibaren Osmanl� �mparatorlu�u’nun dünyaya aç�lan kap�s� olma özelli�ini kazand�. Sadece ticari yap�lar� ve hanlar�n�n yay�ld��� bölge bile, s�radan bir kentin tamam�na denk gelecek geni�likteki bir alan� kapl�yordu.

Kentte kendi mahallerinde ya�ayan ve Osmanl� Devleti’nin verdi�i ayr�cal�klardan yararlanarak ticaret yapan �ngiliz, Frans�z, Venedik, Hollanda vb. ülkelerin tüccar kolonileri yer al�yordu. Körfeze gelen giden ve mal indirip yükleyen gemilerin görüntüsü hakim oluyordu.

1923-1933 y�llar� aras�nda �zmir’de, Türk özelliklerini yans�tan yap�larla donat�lm��, ça�da� bir kent yarat�lmaya çal���lm��t�r. Bu süreçte, Milli Kütüphane ve Milli Sinema (Elhamra Sinemas�) binalar�n�n in�aatlar�na ba�lanm��, Konak Meydan�nda bulunan Yal� Cami onar�larak kullan�ma aç�lm��, Basmane ile Gümrük aras�ndaki Bulvar tamamlanm��, Bahribaba Park�'n�n düzenlenmesi çal��malar�na ba�lan�lm��t�r. Bu dönemin bir ba�ka mimarl�k ürünü, 1925 y�l�nda in�a edilen ve günümüzde �zmir Devlet Tiyatrosu olarak kullan�lan "Türk Oca�� Binas�"d�r. 1932 y�l�nda Cumhuriyet Meydan� düzenlenmi�; 27 Temmuz 1932 tarihinde Ba�bakan �smet �nönü'nün de kat�ld��� co�kulu bir törenle, Meydan'a, Gazi Heykeli konulmu�tur. Gazi Heykeli, o zamana kadar yap�lan Atatürk heykellerinin en güzelidir; �zmir ile özde�le�mi� ve Cumhuriyet döneminin simgesi haline gelmi�tir.

1940'l� y�llara kadar, �zmir'e ça�da� bir görünüm vermek için yap�lan temel uygulamalar; düzenli yollar, bulvarlar açmak, meydanlar, geni� ye�il alanlar olu�turmak, kentin ayd�nlat�lmas�n� sa�lamak, düzenli bir ula��m sistemi geli�tirmek çal��malar� olmu�tur. Bu dönemde; Mimar Kemalettin Caddesi, �ükrü Saraço�lu Bulvar�, Kaz�m Pa�a Bulvar�, Plevne Bulvar�, Vas�f Ç�nar Caddesi, Fevzi Pa�a Bulvar� gibi birçok bulvar aç�lm��t�r. Kar��yaka kentin geli�mi�, canl� bir semti haline dönü�mü�tür. Kente, ye�il alanlar�n, parklar�n kazand�r�lmas�na çok önem verilmi�, batakl�klar kurutularak ya da eski mezarl�klar kald�r�larak bu hedefe ula��lm��t�r. 1936 y�l�nda tamamlanan Kültürpark, bu döneme kadar ülkemizde gerçekle�tirilen en önemli ye�il alan çal��mas� olmu�tur. Kültürpark, içinde bulunan Hayvanat Bahçesi, Para�üt Kulesi, Lunapark, Aç�khava Tiyatrosu, Resim Heykel Müzesi ve kültür sanat merkezleriyle kentin en önemli rekreasyon alanlar�ndan biridir.

1940 ve 1950 y�llar� aras�nda gerçekle�tirilen iki önemli yap�, günümüzde Polis Karakolu olarak kullan�m gören, Alsancak Belediye Dairesi ve Merkez Bankas� �ubesi’dir.

1950'lerin kentin genel görüntüsüne katt��� en önemli unsurlardan biri, hiç ku�kusuz Varyantyol'dur. 1951-1952 y�llar�nda iki a�amada tamamlanan ve betonarme üzerine asfalt olarak in�a edilen yol, Bahribaba Park�'n�n bir k�sm�n� yok ederek Konak'� E�refpa�a'ya ba�l�yordu. Varyantyol'un bir benzeri Ball�kuyu üzerinden Kadifekale'nin merkeze ba�lanmas� için de dü�ünülmü�, ancak gerçekle�tirilememi�tir. Bunun yan� s�ra, art�k ihtiyaca yetmedi�i dü�ünülen �kiçe�melik, Gaziler (Kemer) ve M�s�rl� (Hatay) yollar�n�n geni�letilmesi amac�yla kamula�t�rma hareketine giri�ilmi�; bu yollar, 1952-1955 y�llar�nda yürütülen çal��malarla alt yap�lar� da yenilenerek geni�letilmi�tir

1960'l� y�llardan itibaren, tar�mda makinele�menin etkisi, k�rsal alandan h�zla kopan nüfusun büyük kentlere göçü olarak kendini gösterdi. Çok k�sa sürede kentsel nüfus dengesi büyük de�i�ime u�rad� ve gecekondula�ma olgusu ortaya ç�kt�.

1960'l� y�llarda ba�layan, 1970'lerde doruk noktas�na ula�an, mevcut yap�lar�n y�k�l�p yerlerine yüksek katl� yap�lar�n yap�lmas� uygulamas�, kentsel kamusal alanlar�n azalmas� sonucunu do�urdu.

1990'l� y�llardan itibaren kentsel tarih bilinci yeniden kazan�lmaya ba�lanm��, baz� alanlar�n yeniden düzenlenerek tarihsel geçmi�ine geri döndürülmesi çabalar� ön plana ç�km��t�r. Bu ba�lamda, kentin omurgas�n� olu�turan Körfez, altyap�s�n�n büyük oranda tamamlanmas�yla canlanmaya ba�lam��t�r. Alsancak (Kordon), Bayrakl�, Kar��yaka ve Güzelyal� sahillerinin düzenlenip, birer rekreasyon alan� olarak kente kazand�r�lmas� bu alanda at�lan önemli ad�mlard�r. 1990'l� y�llara kadar kentin bo�alt�lm�� mekanlar�ndan birisi olarak kent merkezinde yer alan cadde, düzenlenerek Mimar Kemalettin Moda Merkezi olarak i�levlendirilip, kentte tarihin korunarak de�erlendirildi�i yeni bir kamusal alan olu�turulmu�tur. Konak ve Cumhuriyet Meydanlar�'nda, kentin geçmi�ine gönderme yapan düzenlemelerin gerçekle�tirilmesi, canl� kent alanlar�n�n ortaya ç�kmas�na olanak sa�lam��t�r.

Kent, 1960'lar�n y�k�mlar�nda kaybetti�i tarihi ile yeniden bulu�maktad�r. Bu ba�lamda da tarihsel süreç boyunca kent siluetine katk�da bulunan tarihi yap�lar gerek çevreleri ile bir bütün olarak, gerekse tek yap� ölçe�inde restore edilip, yeniden i�levlendirilerek kullan�ma kazand�r�lmaktad�rlar. Konak'ta yer alan Sayaç Atölyesi Binas�, Sahne Sanatlar� Merkezi olarak kent ya�am� ile bütünle�tirilmi�tir. Forbes Kö�kü, Murat Kö�kü, Peterson Kö�kü ve Yahya Pa�a Kö�kü gibi kent kimli�inde önemli yer tutan yap�lar�n, korunarak ya�at�labilmeleri ad�na, çal��malar yap�lmaktad�r. Erken Cumhuriyet Dönemi'ne ait kamusal yap�lar�n ilk örneklerinden olan, Eski �tfaiye Binas�, �zmir Kent Müzesi ve Ar�ivi olarak kente kazand�r�lmaktad�r. �zmir'in kent siluetinde çok önemli bir yer tutan, 19. yüzy�l sonunda demir malzeme ile yap�lan ve Pasaport'ta gümrük depolar� olarak kullan�lan, Cumhuriyet'in ilan�ndan sonra de�i�ik i�levlerde kullan�lan ve en son olarak da bal�k hali olarak hizmet gören yap�, restore edilerek, modern bir al��veri� merkezine dönü�türülmü�tür.

Turizm
Türkçe'de ''Güzel �zmir'' olarak adland�r�lan �zmir, yatlar ve gemilerle çevrilmis uzun ve dar bir körfezin basinda yer almaktad�r. Il�man bir iklime sahip olup, yaz�n da denizden gelen taze bir serinlik güne�in s�cakli�ini al�p götürmektedir. Sahil boyunca palmiye a�açlar� ve geni� caddeler bulunmaktad�r. �zmir Liman� Istanbul'dan sonra ikinci büyük limand�r.

�zmir'in batisinda nefis renkli denizi, plajlari ve termal merkezleriyle Çesme Yarimadasi uzanir. Gümüldür, Özdere, Foça, Karaburun sahil ve plajlar� �zmir için büyük bir turistik önem ta��maktad�r. Öte yandan ayn� do�al yap�, bir çok bal�kç� bar�na��n�n veya yat yana�ma yerlerinin olu�mas�na neden olmu�tur. Bu özellikleriyle �zmir do�al bir turizm ve liman kentidir.

Antik çaglarin en ünlü kentleri arasinda yer alan Efes, Roma devrinde dünyanin en büyük kentlerinden biriydi. Tüm Ion kültürünün zenginliklerini bünyesinde barindiran Efes, yo�un sanatsal etkinliklerle de adini duyurmaktad�r ve �zmir’in turizmine önem katmaktad�r.

�zmir ayn� zamanda, çagdas, gelismis, ayni zamanda islek bir ticaret merkezidir. C�v�l civil olan al�sveris merkezinde dolasmak oldukça keyiflidir. Canl� ve kozmopolit bir �ehir olan �zmir Uluslararas� Sanat Festivali ve Uluslararas� Fuar� ile de önemli bir yer tutar.

Kaynaklar
T.C. �zmir Valili�i : www.izmir.gov.tr
�zmir Büyük�ehir Belediyesi : www.izmir.bel.tr
T.C. Kültür ve Turizm Bakanl��� : www.kulturturizm.gov.tr
Vikipedi, Özgür Ansiklopedi : tr.wikipedia.org