Trabzon, Do�u Anadolu'nun kuzeydo�usunda, Karadeniz’in tabii bir liman�n�n k�y�s�nda, Kafkaslar�n ve �ran transit yolunun ba�lang�c�nda yer al�r. 41 derece kuzey enleminde ve 39 derece 43' do�u boylam�nda bulunur. Karadenize k�y�s� olan di�er ülkelerin limanlar�yla ba�lant�s� bulunmaktad�r. Tarihi ve do�al güzellikleri ile dört mevsim gezip görülebilecek turizm �ehridir.

Yüzölçümü 4685 km² olan Trabzon ili do�uda Rize, güneydo�uda Bayburt, güneyde Gümü�hane, bat�da Giresun illeri, kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir.

1990'da nüfus aç�s�ndan Karadeniz Bölgesinin 4. ama nüfus yo�unlu�u en yüksek iliydi. Ayn� y�l Türkiye'de Km²'ye 73 ki�i dü�erken, Trabzon ilinde 170 ki�i dü�üyordu. �lin nüfusu, 2000 Genel Nüfus Say�m� sonuçlar�na göre 975.137'dir. �ehirler nüfusu 478.954, köyler nüfusu ise 496.195'dir. Merkez �lçe nüfusu 283.233'dür.

Trabzon, Karadeniz k�y�lar�n�n en eski ve en büyük �ehridir. Bu �ehrin kurulu�u ve önemi iki tabii sebebe ba�lan�r. Birinci sebep: Bu bölgede k�y� ile iç bölge aras�nda ba�lant� yollar� pek azd�r. Arkadaki Har�it ve Çoruh vadilerine ula�abilmek için 3000m yükseklikleri a�mak gerekir. Hiçbir yerde bu da� silsilesini yarm��, tabii yol olabilecek geni� bir vadi yoktur. Bu geçit vermez da�lar�n a��labilen en elveri�li noktas� eskiden oldu�u gibi bugün de Zigana Geçidi’dir. Bu geçitten iç bölgeye ula�an yol Trabzon'un bulundu�u yerden ba�lamaktad�r. Bu yol, liman�n güneyindeki De�irmendere Vadisi’nden itibaren 30km kadar hafif bir yükseli�le Zigana Da�lar�n�n yamaçlar�n� boylar. 66km sonra bu da� silsilesinin 2030m yüksekli�indeki biricik geçidine ula��r. Buradan Har�it vadisine inilir. Bu vadiden de Orta Anadolu yaylalar�na var�l�r. Do�u Karadeniz bölgesinin içle ba�lant�s�n� temin eden en müsait ve en büyük yol ba��n�n bulundu�u yer olmas� Trabzon �ehrinin burada kurulu�unun birinci sebebini te�kil eder. �kinci Sebep: Bat� rüzgarlar�na kar�� Yoroz Burnu ve Güzel Hisar kaya ç�k�nt�s� ile az çok korunmu�, Boztepe dik ete�ine do�ru sokulmu� koyun küçük gemilere s���nak te�kil edebilecek tabii bir liman olmas� ile �ehrin kurulmas� ve geli�mesine müsait bir arazinin bulunmas� Trabzon �ehrinin kurulu� yerinin seçiminde ikinci sebep say�l�r.

Tarihçe
Kent merkezi kuzeyde denizden, güneyde Boztepe'nin üzerine kadar düzgün olmayan teraslar halinde yükselir. De�irmendere, Kuzgundere (ya da Tabakhane) ve Za�nos dereleri yerle�imi güneyden kuzeye derin bo�azlarla bölmü�tür. Kuzgundere ve Za�nos dereleri aras�nda kalan ve düzgün olmayan yüksek bir masa formundaki alan üzerinde, kentin bilinen en eski yerle�im kal�nt�lar� tespit edilmi�tir. ��te bu nedenle Trabzon ad�n�n eski Grekçe masa ya da trapez/yamuk biçimi kar��l��� olarak "trapezos" kelimesinden geldi�i görü�ü a��rl�k kazanmaktad�r. Trabzon ad�na, Trapezos olarak ilk kez, Yunanl� komutan Kesnophon taraf�ndan kaleme al�nan, MÖ 4. Yüzy�lda geçen olaylar�n anlat�ld��� "Anabasis" adl� antik kaynakta rastlanmaktad�r.

Çok eski bir geçmi�e sahip olan Trabzon, 1461 y�l�nda Fatih Sutan Mehmet taraf�ndan fethedilerek Osmanl� �mparatorlu�una kat�lm��t�r. Trabzon, Osmanl� Döneminde önce eyalet ve sancak olarak �ehzade ve mutasarr�flar taraf�ndan idare edilmi�tir. �lk sancak beyi H�z�r Bey'dir. 1470 y�l�nda sancak beyli�i küçük ya�ta �ehzade Abdullah'a verilmi�; Abdullah, annesi �irin Hatunla birlikte 1479 y�l�na kadar Trabzon'da ya�am��t�r. Yavuz Sultan Selim de �ehzadeli�i s�ras�nda (1491-1512) Trabzon'da Sancak Beyi olarak bulunmu�, sonradan Kanuni ünvan� alacak olan o�lu Sultan Süleyman burada do�mu�tur.

Trabzon 16. yüzy�lda, merkezi Batum olan Lazistan Sanca�� ile birle�tirilerek eyalete dönü�türülmü� ve bu yeni idari birimin merkezi olmu�tur. 1867 y�l�nda Trabzon'da büyük bir yang�n ç�km��, bir çok kamu binas� da bu s�rada yanm�� ve kent daha sonra yeniden düzenlenmi�tir. 1868 y�l�nda vilayet olmu�, merkez sanca�� d���nda Lazistan, Gümü�hane, Canik Sancaklar� da buraya ba�lanm��t�r.

Birinci Dünya Sava�� s�ras�nda, Ruslar Trabzon'a sald�r�r (14 Nisan 1916). Trabzonlulardan olu�an vurucu güçler (Milis), bu sald�r� s�ras�nda gerilla sava�� verirler. Bu s�ralarda, cepheye gönderilmek üzere Hamidiye Z�rhl�s�’n�n deste�inde Trabzon Liman�’na gelen cephane Trabzonlu gençlerce büyük bir heyecan içinde bo�alt�l�p Maçka'ya ta��n�r. Çaykara'da Sultan Murat Yaylas�’nda (10 Haziran 1916), Of'ta Baltac�, Arsin'de Yanbolu Derelerinde Ruslara kar�� ba�ar�l� sava�lar verilmi�, ancak o y�llardaki ko�ullar alt�nda dü�man�n Trabzon'a girmesine engel olunamaz ve Ruslar 14 Nisan l916 y�l�nda Trabzon'a girer. Ruslar�n Trabzon'da kald��� bir y�l, on ay, on günlük süre içinde özellikle Rumlar ve Ermeniler, yerli halka büyük i�kenceler yaparlar; say�s�z insan öldürürler.

1917'de Rusya'da "Bol�evik Devrimi" olur, Çarl�k Yönetimi y�k�l�r. Bunun üzerine Rus ordusunda büyük bir panik ba�lar. Bu Ruslar�n Trabzon'dan çekilmesine de yol açar. Öte yandan, bat�dan do�uya do�ru kayan ve Karada�'da toplanan Türk Çeteleri, Akçaabat'a inerek Yüzba�� Kahraman Bey'in komutas�nda üç koldan Trabzon'a do�ru yürürler ve 24 �ubat 1918 tarihinde Trabzon'a girer.

Ulu Önder Atatürk, Cumhuriyet döneminde Trabzon'a üç kez gelir; l924, 1930 ve 1937 y�llar�nda, ilk geldikleri 15 Eylül 1924 günü, Trabzonlularca "Atatürk Günü" olarak kabul edilir ve bu kendisine bir telle bildirilir.

Kentsel ve Sosyolojik Yap�
Bilinen tarihi geçmi�i en az 4000 y�l öncesine dayanan Trabzon, konumu itibar�yla tarihin bütün evrelerinde tüm dünyan�n ilgisini çekmi� ender kentlerden biridir. Co�rafi önemi, tam bir geçi� noktas�nda bulunmas�, de�i�ik medeniyetlere ev sahipli�i yapmas� Trabzon'u önemli k�lan etkenlerin ba��nda gelmektedir. Böylesine köklü geçmi�e sahip bir kentin kültürel hayat� da renkli olmak zorundad�r. Trabzon bildi�imiz "kent kültürü"nü yüzy�llardan bu yana bünyesinde ya�atmaktad�r. Ticari ve idari merkez olarak Trabzon'da yüzy�llar�n ötesinden bu yana kurulu bulunan e�itim-kültür-ticaret merkezlerinin varl��� ketin etraf�yla birlikte canl� ve süregelen bir kültürel birikime sahip oldu�unun göstergesidir.

Büyük Türk Padi�ah� Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u 1461'de i�galinden sonra daha da geli�en Trabzon'da kültür kurumlar�n�n varl�klar�na bir çok tarihi belgede rastlamam�z mümkündür. Cumhuriyetin ilan�ndan sonra Mustafa Kemal Atatürk'ün "Halk� zeki, üretken, giri�imci ve çal��kan" olarak nitelendirdi�i Trabzon'da çok gayretli çal��malar yap�lm��, e�itim ve kültür hareketlerine büyük önem verilmi�tir. Dünyaca ünlü gezginlerin ziyaret etti�i Trabzon, yüzy�llar boyunca, bütün dünyan�n ilgisini çekmi�tir. Ksenophon'dan, Evliya Çelebi'ye, Fallmerayer'den, Frunze'ye kadar yüzlerce seyyah�n ziyaret edip dü�üncelerini tarihe birer belge olarak aktard�klar�, seyahatnamelerdeki ana bulu�ma noktas� gizemli do�as�, co�rafi konumu, Orta Asya, Kafkasya, Uzakdo�u, Ortado�u'nun �stanbul ve Avrupa ile ili�kisinde önemli bir ticaret ve kültür merkezi olu�undan kaynaklanan kentin vazgeçilmezli�idir.

�limizde Kültür Bakanl��� taraf�ndan tescillenmi� ve koruma alt�na al�nm�� 550 tarihi tescilli kültür varl��� bulunmaktad�r. Bunun yan�s�ra "tabiat varl���" olarak belirlenmi� ve koruma alt�na al�nm�� bölgelerimiz de bulunmaktad�r.

Trabzon �linde 2000 nüfus say�m� sonuçlar�na göre 12 ve daha yukar� ya�taki nüfus içinde i�gücüne kat�lma oran� % 58 olup, bu oran cinsiyete göre önemli farkl�l�k göstermektedir. ��gücüne kat�lma oran� erkek nüfus için % 67, kad�n nüfus için ise % 50'dir.

Trabzon �linde ya�ayan i�gücüne dahil 12 ve daha yukar� ya�taki 765.647 ki�inin, 410.265 ki�isi istihdam edilirken 318.296 ki�isi i�gücünde olmayanlardan ve 37.086 ki�isi de i�sizlerden olu�maktad�r. �l'deki i�sizlik oran� % 8,3'tür. Bu oran erkek nüfusta % 10,2 iken, kad�n nüfusta % 5,7'dir.

Trabzon ilinde istihdam edilen 410.265 ki�inin 263.843 (% 64) tar�m, 104.750 (% 26) hizmet, 21.882 (% 5) sanayi ve 19.790 (% 5) in�aat sektöründe çal��maktad�r.

Kaynaklar
T.C. Trabzon Valili�i : www.trabzon.gov.tr
T.C. Kültür ve Turizm Bakanl��� : www.kulturturizm.gov.tr
Vikipedi, Özgür Ansiklopedi : tr.wikipedia.org